بایگانی برچسب: شیخیه

هنری ساوج لندور

یکی از منابع تصویری دیگر درباره کرمان اول قرن بیستم، هنری ساوج لندور، نقاش، عکاس و سیاح بریتانیایی ست که طبق کتابش «سفر در سرزمین‌های محسود/رشک‌آور» (هزار و نهصد و دو)، در تاریخ سی اکتبر هزار و نهصد و یک وارد کرمان شد. بنا به روایت او، در آن تاریخ هیچ اروپایی در داخل دروازه‌های شهر زندگی نمی‌کرد (البته هندوهای تاجر در کاروانسرای خود در بازار می‌زیستند و تبعه بریتانیا حساب می‌شدند). چهار اروپایی اما در خارج دروازه‌های شهر بودند (کنسولگری بریتانیا در منطقه زریسف خارج از درواز‌ه‌های شهر بود). یک زوج که از طرف جامعه میسیونری کلیسا آنجا بودند، کنسول وقت بریتانیا (میجر پیلوت)؛ و چهارمی فردی که ساوج او را چاه‌کن معرفی می‌کند و البته به خاطر مهارت کرمانی‌ها در حفر چاه حضور او را هزینه‌بلاثمر می‌داند.
ساوج سیزده قطعه عکس و نقاشی ضمیمه روایت خود از چند هفته‌ای که در کرمان گذارنده کرده است. در نهایت هم از کرمان دو گربه (یکی سه هفته و دیگری چهار هفته) خریده و با خود تا لندن می‌برد، گربه‌هایی که نام آنکه نر بوده را کرمان و آنکه ماده بوده را زریس (واریاسیونی از زریسف؛ منطقه‌ای که کنسولگری در آن بوده) می‌گذارد و در عکس در کنار این سیاح مشاهده می‌کنید).

لندور در طول اقامت کوتاه خود در کرمان، با علا‌ء‌الملک، حاکم وقت کرمان دیدار می‌کند، به قلعه دختر و قلعه اردشیر و فرمیتن ماهان می‌رود و به مهمانی نصرت‌الممالک در فتح‌آباد نیز دعوت می‌شود. از جمله دیدارهای او، همچنین دیدار به همراهی کنسول بریتانیا از مدرسه ابراهیمیه (ظهیرالدوله) است که گرچه امروز حوزه علمیه شده در تاریخ خود عمدتا به پیروان مکتب شیخیه تعلق داشته. در این دیدار از مدرسه ابراهیمیه «پسر سرکار آقا» مدرسه را که در آن زمان به روایت لندور دویست طلبه داشته است نشان آن‌ها می‌دهد و بعد لندور به حمام ابراهیمیه نیز رفته از آنجا هم عکس بر‌می‌دارد. عکس بالا با زیرنویس «پسر سرکار آقا» در کتاب لندور منتشر شده است. به احتمال زیاد از بین اولاد سرکار آقا (حاج محمد کریم خان)، با توجه به آنکه محمد رحیم خان در آن زمان در تهران و در کهولت است، فرد داخل این عکس می‌تواند محمد خان باشد. اما نکته این است که مشخص نیست که منظور لندور از سرکار آقا آیا حاج محمد کریم خان است که در سال هزار هشتصد و هفتاد و یک فوت کرده بود یا سرکار آقای وقت. در این صورت ممکن است شخصیت داخل عکس پسر دیگر سرکار آقا، زین‌العابدین، یا پسر محمد خان نیز باشد. (از کمک‌های فکری دوست عزیزم مهدی صمدانی در کوشش برای شناسایی این شخصیت ممنونم).